Sara Lipska

---

Życiorys

W Polsce

Sara Lipska urodziła się w zamożnej rodzinie chasydzkiej, gdzie dorastała razem z dwiema siostrami i bratem. W 1900 roku zawarła związek małżeński z Mendlem Lipszycem, a dwa lata później urodziła syna. Jej pasja do sztuki ujawniła się w 1904 roku, kiedy rozpoczęła studia w Warszawskiej Szkole Sztuk Pięknych. Uczyła się w pracowni Xawerego Dunikowskiego, a z czasem stała się jego asystentką, obok Berka Kratko. Dzieki swojemu talentowi już na etapie studiów zdobyła miano „muzy Dunikowskiego”. Po pewnym czasie postanowiła rozwieść się, powierzając opiekę nad synem byłemu mężowi. Z nieformalnego związku z Dunikowskim przyszedł na świat jej młodszy potomek – córka Maria Xawera, która przyszła na świat w październiku 1908 roku w Brukseli.

W latach 1911 i 1912 jej dzieła wystawiane były w Towarzystwie Zachęty Sztuk Pięknych w Warszawie. W tym okresie Lipska sugerowała swój talent, przygotowując ilustracje do książki Janusza Korczaka zatytułowanej Mośki, Joski i Srule. Interesującą ciekawostką jest fakt, że na stronie tytułowej tej publikacji oraz na liście studentów, jej nazwisko figurowało na miano Lipszyc, które nosiła w czasie swojego małżeństwa.

W 1912 roku, wraz z córką i najprawdopodobniej przyjaciółką Zofią Piramowicz, zdecydowała się na opuszczenie Warszawy i przeniosła się do Paryża, gdzie miała spędzić resztę swojego życia.

Emigracja

W Paryżu Lipska rozpoczęła współpracę z Siergiejem Diagilewem, dla którego projektowała kostiumy. W 1914 roku dołączył do niej na krótko Dunikowski, z którym pracowała nad strojami dla baletu Diagilewa „Ballets Russes”. Tworzyła dzieła inspirowane stylem orientalnym, podczas gdy Dunikowski dokumentował ten czas na swoich obrazach. Wspólnie podróżowali po Wielkiej Brytanii, jednak rozwój I wojny światowej zmusił ich do powrotu do Paryża. Dunikowski zaciągnął się do Legii Cudzoziemskiej i następnie wrócił do Polski, tymczasem Lipska pozostała we Francji, zamieszkując w Lyonie.

W Paryżu nawiązała współpracę z Léonem Bakstem, znanym kostiumografem i scenografem. Na początku lat 20. XX wieku współpracowała z Jacquesem Rouché, dyrektorem Opéry Garnier, dla którego zaprojektowała scenografię do opery Arthura Honeggera Pieśń nad pieśniami. Jej sukces w tej dziedzinie przyczynił się do wzrostu jej popularności i otrzymywania kolejnych zamówień. W tym samym czasie Lipska zaczęła projektować odzież damską oraz tkaniny o charakterystycznym orientalnym stylu.

W końcu lat 20. otworzyła swoje pierwsze atelier przy rue Belloni 4 w Montparnasse, gdzie prezentowała swoje innowacyjne projekty. W 1928 roku rozpoczęła działalność swojego butiku w prestiżowej lokalizacji – przy Avenue des Champs-Élysées 146. W gronie jej klientek znalazły się znane osobistości takie jak Sidonie-Gabrielle Colette, Ałła Nazimowa, Cécile Sorel, markiza Luisa Casati, Ganna Walska, a także Helena Rubinstein, z którą połączyła ją długoterminowa przyjaźń. Dla Antoniego Cierplikowskiego projektowała liczne kreacje, a także aranżowała jego apartamenty. Była również autorką portretów tego znanego fryzjera i stylisty.

W 1922 roku Sara przygotowała projekty scenografii i kostiumów dla operetki „Anabella”, która była wystawiana w paryskim Théâtre Femina. Współpracowała z domem mody Maison Myrbor oraz z Paulem Poiretem. Projektowała również wnętrza w rezydencji Natalie Paley, spokrewnionej z carem Mikołajem II. Dla Heleny Rubinstein projektowała wystawy w jej butikach oraz opakowania, flakony i materiały promocyjne.

Jej współpraca z architektką Adrienne Górską, siostrą Tamary Łempickiej, również była znacząca. Niestety, pod koniec lat 20. uległa wypadkowi samochodowemu, co negatywnie wpłynęło na jej zdrowie oraz rozwój kariery.

Przed wybuchem II wojny światowej Lipska zamieszkała w jednej z kamienic należących do Heleny Rubinstein, a równocześnie jej córka Maria przez wiele lat pełniła funkcję osobistej sekretarki tej znakomitej przedsiębiorczyni z Krakowa. W tym czasie artystka malowała pejzaże oraz portrety swoich bliskich i znanych osób, takich jak Colette, Natalie Paley, markiza Casati, Paul Poiret, Siergiej Diagilew, książę Paul Murat oraz Artur Rubinstein. Lipska zajmowała się także ilustrowaniem książek, w tym rysunkami do dzieła Janusza Korczaka Mośki, Joski, Srule. Jej działalność obejmowała również projektowanie graficzne ekskluzywnego czasopisma Antoine. Document pour la femme moderne, które w latach 1932-1937 wydawał Antoni Cierplikowski.

W dodatku, Lipska eksperymentowała z rzeźbą, tworząc w różnorodnych stylach oraz korzystając z różnych materiałów, takich jak drewno, cement, czy kamień. W 1953 roku zaprojektowała pomnik Léona Bluma, który został odsłonięty w Narbonne, oraz popiersie Cierplikowskiego i płaskorzeźbę Narodziny Wenus.

W drugiej połowie lat 50. XX wieku Lipska zafascynowała się motywami ornitologicznymi i związując z Ligą Ochrony Przyrody, tworzyła projekty graficzne folderów, znaczków i plakatów. To był swoisty powrót do jej twórczości z lat młodości po przybyciu do Francji, gdzie w 1912 roku namalowała obraz Gołębie i współpracowała z Sergem Lifarem przy projektach kostiumów do baletu Taniec ptaków.

Jednym z jej ostatnich dzieł była rzeźba, która została zaprezentowana w 1963 roku podczas Salon de l’Art Libre w Palais de Beaux-Arts de la Ville de Paris, nosząca tytuł Głowa Artura Rubinsteina. Mimo odniesionych sukcesów w swoim artystycznym życiu we Francji, w Polsce Lipska pozostała postacią nieznaną. Jej relacje z Xawerym Dunikowskim nie miały wpływu na uznanie jej twórczości w rodzimej przestrzeni, a Dunikowski, jako wielki rzeźbiarz, utrzymywał swoją współpracę z Sarą Lipską na poziomie prywatnym. Artystka zmarła w 1973 roku, a jej córka Maria Xawera nigdy nie założyła własnej rodziny.

---

Oceń: Sara Lipska

---