Hanna Rudzka-Cybis

---

Życiorys

Dzieciństwo i młodość

Talent plastyczny, który Hanny Rudzkiej-Cybis zdołała uwolnić już w młodym wieku, został po raz pierwszy dostrzegany przez jej matkę. W wieku zaledwie 14 lat rozpoczęła prywatne lekcje rysunku, które prowadził Władysław Barwicki, uczeń Wojciecha Gersona oraz Henryka Wiercińskiego. W tym samym czasie odbywała naukę w olbrzymim gimnazjum filologicznym w Lublinie.

W roku akademickim 1917/1918 podjęła naukę w Szkole Sztuk Plastycznych w Warszawie, w pracowni pod okiem Miłosza Kotarbińskiego. Niestety, ze względów finansowych zmuszona była przerwać studia po trzech latach. Na szczęście, jej krewny Feliks Hilchen, dyrektor gdańskiego portu, zapewnił jej pomoc i w 1921 roku mogła wrócić na studia, tym razem do Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie, gdzie kształciła się pod okiem Ignacego Pieńkowskiego oraz Stanisława Dębickiego.

Komitet Paryski

Od roku 1923 artystka kontynuowała naukę w pracowni Józefa Pankiewicza. Wkrótce jedenastu jej uczniów postanowiło rozwijać swoje artystyczne programy w Paryżu. Tak powstał w 1923 roku Komitet Paryski, którego członkami byli, poza nią, Seweryn Boraczok, Jan Cybis, Józef Czapski, Józef Jarema, Artur Nacht-Samborski, Tadeusz Piotr Potworowski, Janina Przecławska-Strzałecka, Janusz Strzałecki, Marian Szczyrbuła oraz Zygmunt Waliszewski. Nazwano ich później kapistami, od skrótu „KP”.

Razem zorganizowali wydarzenia artystyczne, bale czy loterie, by zebrać fundusze na wyjazd do Paryża, a także otrzymali finansowe wsparcie od Stefana Laurysiewicza, kolekcjonera sztuki oraz przyjaciela Pankiewicza. W dniu 1 września 1924 roku, z wizją nowego życia, członkowie Komitetu Paryskiego wyruszyli do stolicy Francji. W tym samym roku, jeszcze zanim opuściła Kraków, artystka połączyła się węzłem małżeńskim z Janem Cybisem, kolegą ze studiów oraz jednym z kapistów. Wynajęli wspólnie pracownię przy Impasse du Rouet.

W Paryżu kontynuowali naukę w placówce krakowskiej ASP pod przewodnictwem Pankiewicza, a także regularnie organizowali plenery w malowniczych lokalizacjach, takich jak La Ciotat (1925) i Collioure (1926). Przez ten czas, aby się utrzymać, Rudzka-Cybis kopiowała prace wielkich mistrzów, w tym takich artystów jak Peter Paul Rubens czy Paolo Veronese. W 1931 roku artystka wzięła udział w swojej pierwszej wystawie kapistów w paryskiej Galerie Zak oraz w ekspozycji w Galerie Moos w Genewie. Po siedmiu latach w Paryżu podjęła decyzję o powrocie do ojczyzny, co miało miejsce w tym samym roku.

Dalsza kariera artystyczna

Po powrocie Rudzka-Cybis zaprezentowała swoje prace na wystawie kapistów, która odbyła się w Polskim Klubie Artystycznym, zorganizowanej przez Karola Stryjeńskiego. W roku 1933 ponownie udała się do Paryża, gdzie spędziła jeszcze dwa lata. Jej pierwsza indywidualna wystawa miała miejsce właśnie we francuskiej stolicy, w Galerie Renaissance. W tym okresie jej twórczość zaczęła zyskiwać coraz większe uznanie. W 1934 roku obrazy artystki zaprezentowane na wystawie kapistów w Instytucie Propagandy Sztuki w Warszawie zostały zakupione przez Państwowe Zbiory Sztuki.

W latach 1937–1939 Rudzka-Cybis prowadziła również wakacyjne kursy dla nauczycieli w liceum w Krzemieńcu. W 1937 roku wyruszyła w podróż po Włoszech, a także do Paryża, gdzie mogła zwiedzić Wielką Wystawę Światową. W 1938 roku wzięła udział w prestiżowej Wystawie Sztuki Polskiej w Carnegie Institute w Pittsburghu. Niestety, rozwój jej kariery przerwał wybuch II wojny światowej.

W okresie okupacji hitlerowskiej artystka mieszkała w Krakowie, gdzie wraz z Bronisławą Orkanową-Smreczyńską zorganizowała Samopomoc Koleżeńską w kawiarni Plastyków. W tym czasie Rudzka-Cybis zdecydowała się na rozwód z mężem.

Po wojnie aktywnie włączyła się w odbudowę środowiska artystycznego. Była współzałożycielką Związku Polskich Artystów Plastyków, a przede wszystkim Krakowskiego Oddziału ZPAP, na czele którego najpierw stanęła jako wiceprezeska (1945), a następnie jako prezeska (1948–1950). Rudzka-Cybis stała się także pierwszą kobietą na profesorskim stanowisku krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych — w 1945 roku uzyskała nominację na profesora nadzwyczajnego, a w 1956 została profesorem zwyczajnym katedry malarstwa. W kolejnych latach pełniła funkcję prodziekan (1959–1960) oraz dziekana (1960–1962) na Wydziale Malarstwa.

Artystka nie zapomniała jednak o swojej twórczości. Regularnie wystawiała swoje dzieła oraz odbywała artystyczne podróże za granicę, wybierając się m.in. do Austrii, Szwajcarii i Francji. Otrzymała wiele prestiżowych nagród, w tym Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (1964), nagrodę I stopnia Ministra Kultury i Sztuki za całokształt twórczości (1965) oraz II Grand Prix International d’Art Contemporain w Monte Carlo (1966).Warto dodać, że była jedną z sygnatariuszek listu osób protestujących przeciwko zmianom w Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (tzw. List 59), który podpisała w styczniu 1976 roku.

Artystka zmarła w 1988 roku, mając 91 lat. Ostatnie chwile spędziła w Krakowie, gdzie w spokoju została pochowana na cmentarzu Rakowickim.

Charakterystyka twórczości

Irena Kossowska, na łamach portalu Culture.pl, opisała malarstwo Hanny Rudzkiej-Cybis, wskazując na jej wyjątkową pozycję wśród przedstawicieli nurtu kolorystycznego. W szczególności zwróciła uwagę, że „zaliczana jest, obok Jana Cybisa, do czołowych i najbardziej typowych przedstawicieli nurtu kolorystycznego”. Jej prace w pełni oddają malarską doktrynę kapistów, która wywodzi się z francuskiego postimpresjonizmu, koncentrując się na morfologii obrazu.

W martwych naturach oraz pejzażach artystka eksploruje relacje między przedmiotami, co daje jej pretekst do rozwijania barwnych harmonii oraz smakowania kolorystycznych zestrojów. Analizowanie efektów fakturowych stanowi istotny element jej twórczości. Pulsującą tkankę barw świetlistych i dźwięcznych organizuje w swoich obrazach poprzez kontrast tonów ciepłych i zimnych.

Jak pisze Anna Markowska, malarka „swoje obrazy sygnowała najczęściej «H. Rudzka C.», czasem «H. Rudzka Cybis», nie używając formy «Cybisowa».”

Dnia 20 listopada 1978 roku, prace Hanny i Jana Cybisów zostały przekazane do Muzeum Historycznego w Sanoku. Obrazy Rudzkiej-Cybis można także podziwiać w takich placówkach jak Muzeum Narodowe w Warszawie, Muzeum Narodowe w Krakowie oraz Muzeum Narodowe w Poznaniu.

Ordery i odznaczenia

Hanna Rudzka-Cybis otrzymała wiele wyróżnień i nagród w uznaniu za swoje zasługi. Wśród nich znajdują się:

• Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski,
• Medal 10-lecia Polski Ludowej (28 lutego 1955).

Nagrody i wyróżnienia

Hanna Rudzka-Cybis, uznawana za jedną z czołowych postaci w polskiej sztuce malarskiej, otrzymała liczne nagrody i wyróżnienia za swoje osiągnięcia artystyczne. Wśród nich znajdują się:

• nagroda państwowa II stopnia, przyznana za jej twórczość malarską w ciągu ostatnich dziesięciu lat, której otrzymanie miało miejsce w 1955 roku,
• nagroda miasta Krakowa, która doceniła jej wkład w rozwój kultury lokalnej,
• dyplom na wystawie w Indiach, przyznany w 1960 roku, co świadczy o międzynarodowym zasięgu jej talentu,
• Grand Prix, które zdobyła na prestiżowej wystawie w Monaco w 1966 roku, co podkreśla jej znaczenie na europejskiej scenie artystycznej.

---

Oceń: Hanna Rudzka-Cybis

---