Ryszard Bojar

---

Życiorys

Wykształcenie

Ryszard Bojar rozpoczął swoją edukację artystyczną w latach 1949–1951 w liceum plastycznym, które było częścią Zespołu Szkół Plastycznych im. Stanisława Kopystyńskiego we Wrocławiu. Po pomyślnym ukończeniu liceum, zdecydował się na studia w Państwowej Wyższej Szkole Sztuk Plastycznych we Wrocławiu. W 1952 roku przeniósł się do Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie, gdzie uczęszczał na Wydział Architektury Wnętrz. Z dniem 1956 miał zaszczyt uzyskać absolutorium, co zaowocowało rozpoczęciem praktyki dyplomowej w zakresie projektowania form przemysłowych pod okiem prof. Zdenka Kovara na UMPRUM w Pradze. Po rocznej nieobecności, w 1958 roku obronił dyplom z wyróżnieniem w pracowni prowadzonym przez prof. Jerzego Sołtana. W latach 1960-1961 czekały go nowe wyzwania, gdyż miał okazję odbyć stypendium UNESCO, które miało miejsce w School of Design na Illinois Institute of Technology w Chicago, oraz w Hochschule für Gestaltung w Ulm.

Kariera zawodowa

W swojej karierze zawodowej, w latach 1956–1958, Bojar współpracował z Zakładem Artystyczno-Badawczym warszawskiej ASP, a tuż po tym, w latach 1958–1960, pełnił rolę asystenta projektanta w pracowni Borawski-Nowak. Następnie, w latach 1960–1963, sprawował funkcję projektanta w Zakładzie Wnętrz Instytutu Wzornictwa Przemysłowego, gdzie miał przyjemność współpracować z zespołem antropologów nad normami poprawiającymi funkcjonalność wnętrz oraz przedmiotów użytkowych. Ponadto, od 1960 do 1969 roku aktywnie angażował się w miesięczniku „Projekt”, publikując liczne artykuły na temat wzornictwa. W 1961 roku, razem z grupą 15 projektantów, Bojar założył Stowarzyszenie Projektantów Form Przemysłowych. W latach 1961–1963 pełnił rolę konsultanta ds. wzornictwa w przemyśle obrabiarek i narzędzi, a rok później był kierownikiem pracowni wzornictwa Centralnego Biura Konstrukcyjnego Obrabiarek w Pruszkowie.

W swoim ówczesnym dorobku, do 1965 roku był starszym inspektorem ds. wzornictwa w Ministerstwie Przemysłu Ciężkiego, a od 1968 roku do 1970 roku zasiadał jako starszy radca w Sekretariacie Rady Wzornictwa Centralnego Urzędu Jakości i Miar. Od 1970 do 1971 roku Bojar pełnił funkcję kierownika Działu Współpracy z Przemysłem w IWP. W latach 1971–1977 kierował ośrodkiem wzornictwa i ergonomii w Bumar-PIMB. W 1975 roku przystąpił do sekcji J Stowarzyszenia Autorów ZAiKS, która zrzesza autorów dzieł plastycznych. Również w tym samym roku objął prezydencką funkcję w SPFP, na której pozostał do 1983 roku oraz w latach 1977–1981 pełnił rolę wiceprezesa ICSID. Od 1978 do 1990 roku był kierownikiem branżowego ośrodka wzornictwa i ergonomii w Ośrodku Badawczo-Rozwojowym Predomu.

W 1990 roku założył własne studio projektowe, które w 1993 roku zmieniło nazwę na Design Studio Color Koncept. Studio stało się także jedynym przedstawicielem w Polsce szwedzkiego przedsiębiorstwa NCS Colour AB, znanego z opracowania Natural Colour System. Ryszard Bojar był również wykładowcą wzornictwa i kolorystyki na wyższych uczelniach plastycznych, jak również autorem licznych publikacji w tej dziedzinie. Uczestniczył w licznych wystawach oraz warsztatach, a jego praca została doceniona tytułem członka honorowego SPFP oraz przynależnością do Okręgu Warszawskiego Związku Polskich Artystów Plastyków.

Życie prywatne

Ryszard Bojar przyszedł na świat 20 lipca 1932 roku w Mławie. Po zakończeniu II wojny światowej osiedlił się we Wrocławiu. W okolicach Warszawy mieszkała jego rodzina, dlatego już od lat pięćdziesiątych XX wieku często odwiedzał i spędzał czas w Łomiankach. W 1988 roku podjął decyzję o stałym zamieszkaniu w Łomiankach, w rejonie Dąbrowy, gdzie założył swoją pracownię projektową, której siedziba znajdowała się przy ulicy Zachodniej 17.

Ryszard Bojar był mężem Danuty Czosnykowskiej. Doczekał się córki, Joanny Bojar-Antoniuk, która przyszła na świat w 1967 roku. Joanna z wykształcenia jest plastykem, a na co dzień prowadzi życie u boku swojego męża, również plastyka – Andrzeja Antoniuka.

Artysta zmarł 23 lutego 2017 roku w Warszawie. Jego pogrzeb odbył się 2 marca tego samego roku, a jego doczesne szczątki spoczęły na cmentarzu Północnym w Warszawie, w kwaterze U-IV-1, rząd 1, grób 3.

Projekty

Ryszard Bojar zrealizował szereg projektów, które miały znaczący wpływ na design i przemysł w Polsce. Poniżej przedstawiamy najważniejsze z nich:

• 1955 – projekt wystroju Światowego Festiwalu Młodzieży,
• 1956–1959 – projekt systemu zabudowy kuchni dla Osiedla Młodych w Warszawie,
• 1959 – projekt konkursowy pomnika Żołnierzy 1 Armii Wojska Polskiego (wraz z Gustawem Zemłą),
• 1962–1963 – projekt zlewozmywaka z blachy emaliowanej dla Olkuskiej Fabryki Naczyń Emaliowanych,
• 1962–1963 – projekt silników spalinowych (wraz z Jerzym Słowikowskim),
• 1963 – projekt obudowy kuchni (wraz z Marią Białą-Żwinis i Stanisławem Siemkiem),
• 1964 – projekt lamp wewnętrznych, które następnie produkowano przez El-met z Wieliczki,
• 1964 – projekt lekkiego odkurzacza, później produkowanego przez Zelmera,
• 1964 – projekt logo WSK Świebodzice,
• 1964 – projekt mebli biurowych na zlecenie Zakładu Organizacji i Techniki Pracy Biurowej Ministerstwa Finansów, które potem produkowano przez Zjednoczenie Przemysłu Meblarskiego (wraz ze Zdzisławem Wróblewskim, Marią Białą-Żwinis i Edwardem Kurkowskim),
• 1964–1994 – identyfikacja wizualna CPN (wraz z Jerzym Słowikowskim i Stefanem Solikiem w latach 1978–1980 oraz Andrzejem Antoniukiem i Joanną Bojar-Antoniuk w latach 1990–1992),
• 1965 – projekt lampy stojącej na zlecenie Centralnej Wzorcowni Arged, które następnie produkowano przez Spółdzielnię Elektrometal (wraz z Jerzym Słowikowskim),
• 1965 – projekt modernizacji obudowy piecyka łazienkowego,
• 1965 – projekt logo WSK Świdnik,
• około 1965 – projekt biurka sekretarki-maszynistki w układzie L (wraz z Marią Białą-Żwinis, Edwardem Kurkowskim i Zdzisławem Wróblewskim),
• 1967 – projekt gwinciarki WGS-13/8, która następnie produkowana była przez FUM Warka,
• 1967–1968 – projekt logo Muzeum Wisły,
• 1967–1968 – projekt kanistra do olejów spalinowych i systemu pojemników do olejów silnikowych CPN,
• 1968 – projekt zegara pierwotnego ZP-4, który następnie produkowany był przez Przemysłowy Instytut Automatyki i Pomiarów,
• 1969–1970 – projekt okrętowej centrali zegarowej, produkowanej przez PIAP,
• 1970 – projekt modularnego systemu wiat przystankowych „Trasa Łazienkowska”,
• 1970 – projekt logo FSM,
• 1970 – projekt 5-litrowego kanistra, następnie produkowanego przez Warszawską Fabrykę Tworzyw Sztucznych Arged,
• 1972 – logo Programu Budowy Autostrad w Polsce Bumar,
• 1973 – projekt kanistra i systemu pojemników do olejów silnikowych CPN,
• 1973 – projekt systemu pojemników z tworzyw sztucznych do sklepów samoobsługowych Chedom w Łodzi,
• 1973 – kompleks identyfikacji kółek rolniczych,
• 1975 – identyfikacja wizualna Zjednoczenia Predom (wraz z Witoldem Gąsiorowskim),
• 1983–2007 – projekt systemu informacji wizualnej warszawskiego metra (wraz z Romanem Duszkiem, Markiem Stańczykiem, Janem Jędryką, Joanną Bojar-Antoniuk i Andrzejem Antoniukiem),
• 1986 – projekt zegara elektronicznego dla warszawskiego metra (wraz z Janem Jędryką),
• 1986 – projekt emblematu świetlnego warszawskiego metra (wraz z Jerzym Słowikowskim),
• 1987 – projekt schematu malowania taboru warszawskiego metra,
• 1987 – projekt narzędzi do napraw domowych (wraz z W. Borowskim i A. Sosnowskim),
• 1993 – projekt lampy oświetlenia ulicznego, która następnie produkowana była przez Espol.

Spór z Metrem Warszawskim

W latach osiemdziesiątych, Ryszard Bojar oraz Roman Duszek stworzyli nowatorski system informacji dla pasażerów warszawskiego metra. Był to pierwszy w Polsce kompleksowy projekt dedykowany transportowi publicznemu. W trakcie jego realizacji, konsultowano się z architektami stacji z pierwszego odcinka I linii. Dzięki tym współpracom, stworzono spójny i przemyślany system oznaczeń, który z biegiem lat został rozszerzony na kolejne stacje. W tamtym okresie PRL-u, niestety, kwestie związane z prawami autorskimi nie były traktowane z należytą uwagą, co skutkowało tym, iż wszelkie związane z systemem aktualizacje były długotrwałe i kosztowne. W odpowiedzi na tę sytuację, Metro Warszawskie postanowiło nawiązać negocjacje z Bojarem.

Spółka zaproponowała przejęcie praw do opracowanego przez niego systemu, co miało na celu dalszy rozwój na II linii. Gdy Bojar podał cenę 900 tys. zł, w trakcie rozmów udało się ją obniżyć do 700 tys. zł netto. Artysta jednak uznał, że w tej kwocie nie zostały uwzględnione prawa do kolorystyki, co generowałoby dodatkowe koszty związane z tworzeniem wzorców odcieni NCS. Z tego powodu rozmowy, które rozpoczęto na początku 2012 roku, zostały wstrzymane. W trakcie tych rozmów, przedstawiciele metra zwrócili uwagę na rzekome niedociągnięcia w systemie Bojara. Oskarżono jego dzieło o archaiczność oraz niespójność z miejskim systemem informacyjnym, a także wskazano na niewłaściwe wersje językowe i błędy na mapach.

Ryszard Bojar, w odpowiedzi, odrzucił te twierdzenia jako nieprawdziwe oraz pomówienia. Utrzymywał, że wielokrotnie proponował rozwinięcie swojego systemu na II linię metra, a już w grudniu 2007 r. miał gotowe wstępne opracowanie dla 7 stacji centralnego odcinka II linii, które zlecił Andrzej Chołdzyński. Podczas dalszych negocjacji uzgodniono, że przewoźnik zaproponuje honorarium, które opierałoby się na kosztach wszystkich przyszłych linii i stacji, co znowu wyceniano na 900 tys. zł. Ta kwota nie była akceptowalna dla spółki, więc w kolejnym podejściu Metro zaproponowało 100 tys. zł, na co Bojar odpowiedział, że dla niego właściwą sumą byłoby 200 tys. zł, lecz przy tej kwocie uwzględnione miały być również prawa do kolorystyki.

W międzyczasie artysta zauważył, że wielojęzyczne tablice w systemach metra są niezwykle rzadkie na świecie, jednak był otwarty na pomysł wprowadzenia anglojęzycznej wersji w dotychczasowym systemie informacji. Po krótkiej wymianie zdań z zarządem, spółka zakończyła rozmowy, nie informując właściwie zainteresowanego. Bojar zażądał od Metra Warszawskiego publicznych przeprosin i sprostowania, dodając, że „historii nadadzą wartości przyszłe wprowadzenia informacji na szynach”. Metro jednak nie skomentowało tych wypowiedzi, zachowując swoje pierwotne stanowisko. Artysta nie odniósł się do wcześniejszych faktów, a więc obie strony przeszły do nowego etapu.

Finalnie uznano, że czas pożegnać się z nieaktualnymi oznaczeniami w stołecznym metrze. W marcu 2012 roku, na podstawie decyzji Zarządu Transportu Miejskiego, ogłoszono przetarg na stworzenie nowego katalogu systemu informacji pasażerskiej dla budowanej II linii. Nowe oznaczenia miały nawiązywać do tych z I linii, jednak musiały unikać naruszenia praw autorskich twórców, a także były obowiązkowe do zamieszczenia w wersjach anglojęzycznych. Prace nad nowym systemem wzbudziły pewną kontrowersję wśród twórców, którzy podkreślali sprawne działanie dotychczasowego systemu. Krytykowano także brak uzasadnienia dla wprowadzenia zmian. Pomimo protestów, w kwietniu 2012 roku dokonano wyboru oferty ILF Consulting Engineers Polska, która za nowy system otrzymała 147,6 tys. zł, co było mniej niż oczekiwania Bojara. Metro zaznaczyło, że artysta miał prawo uczestniczyć w przetargu, jednak Bojar stwierdził, że byłoby to zaprzeczeniem jego wieloletniej pracy. Na początku 2013 roku nowy system, w który zaangażowana była również agencja reklamowa Crex, został zaakceptowany przez ZTM. Niestety, w trakcie realizacji projektu wprowadzono zmiany, o których twórcy nie zostali poinformowani.

Odznaczenia, nagrody i wyróżnienia

Ryszard Bojar, uznawany za znaczącą postać w polskim środowisku artystycznym, zdobył liczne odznaczenia i nagrody, które odzwierciedlają jego wyjątkowy wkład w kulturę i sztukę. Poniżej przedstawiono najważniejsze z nich:

• 1959 – wyróżnienie w konkursie na pomnik Żołnierzy 1 Armii Wojska Polskiego, w którym współpracował z Gustawem Zemłą,
• 1962 – wyróżnienie Ministerstwa Kultury i Sztuki za dorobek projektowy z okazji 15-lecia PRL-u,
• 1962 – nagroda Rady Wzornictwa i Estetyki Produkcji Przemysłowej podczas II Targów Wzornictwa Przemysłowego w Poznaniu (zbiorowa),
• 1963 – wyróżnienie MKiS na 15-lecie Polskiej Sztuki Użytkowej w Zachęcie (zbiorowe),
• 1968 – wyróżnienie Ministerstwa Przemysłu Chemicznego,
• 1970 – Nagroda Ministra Kultury i Sztuki za identyfikację wizualną CPN, przyznana wspólnie ze Stefanem Solikiem i Jerzym Słowikowskim,
• 1972 – nagroda Złoty Kasztan za projekt 5-litrowego kanistra,
• Srebrny Krzyż Zasługi,
• odznaka „Zasłużony Działacz Kultury”,
• złota odznaka „Za zasługi dla rozwoju przemysłu maszynowego”.

---

Oceń: Ryszard Bojar

---