Wojciech Lipniacki

---

Dzieciństwo i młodość

Rodzice Wojciecha, Walery i Aurelia Mączkiewicz, wkrótce po jego przyjściu na świat, podjęli decyzję o przeprowadzce z Mławy do śródmieścia Warszawy, gdzie zamieszkali przy ul. Nowogrodzkiej 26. W obecnych czasach w tym miejscu znajduje się hotel Novotel. Jego ojciec pełnił funkcję urzędnika w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych, a po przewrocie majowym w 1926 roku zajął stanowisko w sądownictwie. Wojciech zdobywał pierwsze umiejętności czytania i pisania w domu, a później kontynuował edukację w Gimnazjum Państwowym im. Adama Mickiewicza.

W roku 1933 jego ojciec zakończył budowę willi w Miedzeszynie, co spowodowało, że Lipniaccy po raz kolejny zmienili miejsce zamieszkania. Przypuszczalnie w tym samym czasie Wojciech został przeniesiony do gimnazjum przy ul. Polnej. Magiczne i atrakcyjne otoczenie nowego miejsca zamieszkania, jakim był Miedzeszyn, dzisiaj stanowi część Mazowieckiego Parku Krajobrazowego, w którym można znaleźć ponad 60 pomników przyrody oraz wiele rezerwatów, takich jak „Las im. Jana III Sobieskiego”, czy inne obszary chronione dolin rzek Świdra i Mieni.

Młody Wojciech, dorastając w urokliwej scenerii przyrody, zyskał również wyjątkową możliwość odkrywania najnowszej historii. Miedzeszyn był świadkiem dramatycznych wydarzeń związanych z bitwą warszawską 1920 roku. Z zaciekawieniem badał teren, rozmawiając z mieszkańcami wsi, widząc świeże ślady konfliktu oraz słuchając relacji zatroskanych świadków. Jego pasja do odkrywania przeszłości ujawniała się już w czasie szkolnym, gdzie na przykład stworzył dokumentację krajoznawczą z wycieczek do Krakowa, na Śląsk oraz w góry.

Wojciech od wczesnych lat przejawiał zainteresowanie wieloma dziedzinami, takimi jak język polski, literatura, historia, geografia czy kultura narodowa. W 1937 roku po raz pierwszy swoje przemyślenia na temat uroków Mazowsza opublikował, a rok później przyjęto go w szeregi Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego. Warto zaznaczyć, że Aleksander Janowski, znany jako „Wuj”, a zarazem założyciel PTK, był bliskim przyjacielem rodziny Lipniackich. To właśnie on wprowadził młodego Wojciecha w świat krajoznawstwa, prowadząc go przez turystyczne szlaki w okolicach Warszawy.

W okresie tym Wojciech nawiązał trwałą przyjaźń z Leonem Pomirowskim, późniejszym wykładowcą i krytykiem literatury. Ich znajomość zaczęła się od dyskusji na temat największych wieszczów romantyzmu, gdzie Wojciech bronił Juliusza Słowackiego, co wywarło duże wrażenie na jego przeciwniku, który opowiadał się za Adamem Mickiewiczem. Choć Wojciech posiadał czasem trudny charakter, co sprawiało, że nie wszyscy się z nim zgadzali, potrafił nawiązywać głębokie przyjaźnie, które przetrwały długi czas.

Leon Pomirowski odegrał kluczową rolę w rozwijaniu twórczości Wojciecha, pomagając mu w doskonaleniu warsztatu literackiego oraz publikacji wierszy. Wprowadził go także w kręgi poetów, takich jak Władysław Broniewski i Julian Tuwim, a także językoznawców, do których należeli Stanisław Szober oraz Witold Doroszewski. Te nowe znajomości zainspirowały ambicje Wojciecha, który dążył do wzmocnienia swojego talentu. Wszystko to doprowadziło do rozpoczęcia pracy nad słownikiem wyrazów bliskoznacznych, który tuż przed wybuchem II wojny światowej liczył już 12 000 haseł gotowych do publikacji.

Druga wojna światowa

Opracowanie przekazane zostało do przepisania znanej maszynistce, dawnej sąsiadce rodziny Lipniackich, z kamienicy znajdującej się przy ul. Nowogrodzkiej 26. Ten budynek, podczas nalotów niemieckich bombowców we wrześniu 1939 roku, był jednym z pierwszych, które zostały całkowicie zniszczone. Po żmudnej pracy Wojciecha nie pozostał nawet ślad, choć nie zrezygnował z działań, w każdej wolnej chwili dokładnie odtwarzał Słownik wyrazów bliskoznacznych. Niestety, jego nieukończone dzieło spłonęło zaraz po wybuchu powstania warszawskiego, co wprowadziło go w stan wiecznej niepewności, jakby przeznaczenie miało nad nim władzę.

Dnia 19 września 1939 roku, został aresztowany jako cywil i początkowo osadzony w pobliskiej Falenicy, a następnie w obozie tymczasowym w Ostrołęce, w zabytkowym klasztorze pobernardyńskim. Po dwóch tygodniach, zdołał jednak uciec.

W roku 1940, Wojciech wstąpił w związek małżeński z Zofią Bartoszewicz i podjął pracę w Sądzie Powiatowym w Piasecznie. Był aktywnie zaangażowany jako redaktor i szyfrant w tajnej radiostacji. W roku 1941 rozpoczął naukę w Uniwersytecie Latającym, gdzie zajęcia prowadził prof. Władysław Tatarkiewicz. Wykładowca ten wywarł znaczący wpływ na osobowość Wojciecha.

Wiosną 1942 roku, w wyniku dekonspiracji, Wojciech powrócił do Miedzeszyna i podjął pracę w urzędzie hipotecznym w Otwocku. Na trzy dni przed wybuchem powstania warszawskiego obronił pracę magisterską noszącą tytuł „Anatomia rymu polskiego”. Po wkroczeniu wojsk rosyjskich, uległ poważnemu wypadkowi i spędził pięć długich miesięcy w polowym szpitalu, przechodząc przez dwie skomplikowane operacje, lecz niestety z nieodwracalnymi skutkami w postaci poważnej wady serca.

Powojenna Warszawa

Wojciech Lipniacki, z powodu swoich konspiracyjnych działań, doświadczył represji oraz nie uzyskał formalnego potwierdzenia ukończenia tajnych kompletów. W końcówce 1946 roku rozpoczął pracę w redakcji sportowej, gdzie pod skrzydłami redaktor Kazimiery Muszałówny zyskał szansę na rozwój zawodowy.

W wolnych chwilach powrócił do swoich dawnych pasji, eksplorując okoliczne tereny Otwocka, gdzie na każdym kroku dostrzegał ślady straszliwych okropności wojny. Nie zapomniał również o literackich aspiracjach, zaczynając pisać wiersze, które z powodzeniem publikował w różnych gazetach oraz w radiu. W 1948 roku, uczestnicząc w przedolimpijskim konkursie poezji o tematyce sportowej, zajął drugie miejsce, ustępując tylko Jarosławowi Iwaszkiewiczowi oraz Romanowi Sadowskiemu.

Inspiracją do dalszego pisania stały się teksty piosenek, które dzięki licznym wykonawcom zyskiwały popularność, trafiając do radia, telewizji oraz na płytach gramofonowych. Jego talenty w tej dziedzinie zaowocowały dwukrotnym zdobyciem pierwszej nagrody za teksty piosenek o tematyce turystycznej.

W 1949 roku Wojciech Lipniacki otrzymał etat w Wydziale Wydawnictw Biura Propagandy i Agitacji przy Głównym Komitecie Kultury Fizycznej. W 1953 roku był współzałożycielem Wydawnictwa Sport i Turystyka, a nieco później także tygodnika Sportowiec oraz miesięcznika Sport dla Wszystkich. Przez swoje aktywności w branży publikacyjnej, stał się kluczowym graczem w promowaniu sportu i turystyki w Polsce.

W 1955 roku, dzięki odnowionej znajomości z profesorem Witoldem Doroszewskim, redaktorem Słownika języka polskiego, Wojciech Lipniacki został zaproszony do pracy nad hasłami z obszaru sportu, turystyki oraz marynistyki. W 1958 roku przystąpił do Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego, a w latach 1962–1972 pełnił rolę pracownika Oddziału Mazowieckiego PTTK, gdzie kierował Mazowiecką Komisją Krajoznawczą.

Po śmierci swojej żony Zofii w 1968 roku, jeszcze bardziej zaangażował się w działalność zawodową i społeczną. Był jednym z inicjatorów inwentaryzacji krajoznawczej województwa warszawskiego, co zaowocowało wydaniem w 1971 roku Słownika krajoznawczego powiatu otwockiego. Niestety, projekt dotyczący Słownika krajoznawczego województwa warszawskiego w różnych okolicznościach nie doszedł do skutku. W tym samym roku objął stanowisko kierownika Mazowieckiej Pracowni Krajoznawczej, powołanej między innymi dzięki jego staraniom.

W 1972 roku został członkiem Komisji Krajoznawczej przy Zarządzie Głównym PTTK. W trakcie swoich licznych podróży uległ urokowi Puszczy Bukowej w pobliżu Szczecina, gdzie wracał coraz częściej. Poznał tam Małgorzatę Synowiec, z którą w 1973 roku zawarł drugi związek małżeński, decydując się na przeprowadzkę do Szczecina za jej namową.

„Knieja Bukowa pod Szczecinem”

Wojciech Lipniacki zamieszkał w poniemieckiej willi na Pogodnie, tuż obok Parku Kasprowicza. Łatwo łączył pracę w polityce komunalnej z rozwijającymi się pasjami. Miał wiele pomysłów, z których część, wcześniej nie wdrożona w Warszawie, znalazła realizację w Szczecinie. Jego aktywność zaowocowała tym, że najpierw został członkiem, a później przewodniczącym Komisji Krajoznawczej Zarządu Wojewódzkiego PTTK. Był także członkiem Zarządu Wojewódzkiego tej organizacji.

Promował ruch kolekcjonerski związany z krajoznawstwem. W latach 1976-80 zainicjował i prowadził akcję krajoznawczą o nazwie PND (Polska Naszych Dni). Był pomysłodawcą ogólnopolskich wydarzeń krajoznawczych organizowanych w Szczecinie, takich jak III Sejmik Morski w 1979 roku oraz XII Centralny Zlot Aktywu Krajoznawczego w 1982 roku.

W poczytnym roczniku PTTK Ziemia, w roku 1977, opublikował ważny artykuł noszący tytuł Nazwy terenowe Kniei Bukowej. Po przejściu na emeryturę w 1979 roku, napisał swoje największe dzieło – dwutomowe Elementy teorii krajoznawstwa, które zostały wydane przez Zarząd Wojewódzki PTTK w Szczecinie w latach 1985-86. Poza tym stworzył liczne przewodniki, w tym: Jezioro Szmaragdowe (1979), Knieja Bukowa pod Szczecinem (1981), Woliński Park Narodowy (1981) oraz Puszcza Bukowa (1993). Napisał także niezliczone artykuły dla wielu czasopism, w tym Gościniec, Poznaj swój kraj oraz Jantarowe Szlaki. W tym ostatnim wydawnictwie, będącym kwartalnikiem redagowanym w Gdańsku, był członkiem Kolegium Redakcyjnego w latach 1976-92.

W 1984 roku przyczynił się do powstania Regionalnej Pracowni Krajoznawczej przy Zarządzie Wojewódzkim PTTK w Szczecinie. Dzięki jego działaniom, Komisja Krajoznawcza Zarządu Głównego PTTK podjęła uchwałę o kompleksowej inwentaryzacji krajoznawczej terenów Polski. Przez cały okres swojej aktywności, zawsze pamiętał o ukochanej Puszczy Bukowej, w której na każdym kroku odczuwał przyjemność. Pasjonująco wędrował wyznaczonymi szlakami, leśnymi duktami, odkrywając dolinki i wzniesienia, a także penetrował różnorodne uroczyska oraz eksplorował zamieszkałe i opuszczone miejsca.

Owocem wielu lat pracy jest dzieło Atlas krajoznawczy Puszczy Bukowej. Chociaż do tej pory nie udało się go wydrukować w tradycyjnej formie, od kilku lat funkcjonuje w wersji internetowej jako popularny Leksykon Puszczy Bukowej Wojciecha Lipniackiego.

Za swoje liczne osiągnięcia, w 1978 roku otrzymał Złotą Honorową Odznakę PTTK, a pięć lat później Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski. W dniu 13 stycznia 1990 roku uhonorowano go tytułem Członka Honorowego PTTK. Zmarł 19 maja 1996 roku po długiej i ciężkiej chorobie. Jego ostatnie miejsce spoczynku znajduje się na cmentarzu Centralnym w Szczecinie (kwatera 113a, rząd 5, grób 21).

W pierwszą rocznicę jego śmierci, na granicy osiedla Bukowego oraz Szczecińskiego Parku Krajobrazowego „Puszcza Bukowa”, został uhonorowany pomnikiem bukowym. Obok niego prowadzi czerwono znakowany turystyczny Szlak przez Słupi Głaz. W piątą rocznicę jego śmierci, 21 maja 2001 roku, Wojciech Lipniacki został patronem Regionalnej Pracowni Krajoznawczej PTTK w Szczecinie.

Ważniejsze wydawnictwa i publikacje

Ważniejsze publikacje i wydania Wojciecha Lipniackiego obejmują różnorodne prace dotyczące turystyki i krajoznawstwa.

• Słownik krajoznawczy powiatu otwockiego, Oddział Mazowiecki PTTK, Warszawa 1971,
• Jezioro Szmaragdowe, Zakład Wydawniczo-Propagandowy PTTK, Warszawa 1979,
• Knieja Bukowa pod Szczecinem, przewodnik, Zakład Wydawniczo-Propagandowy PTTK, Warszawa 1981,
• Woliński Park Narodowy, znakowane szlaki turystyczne, PTTK Oddział w Międzyzdrojach, Świnoujście-Międzyzdroje 1981,
• Elementy teorii krajoznawstwa, Tomy: I i II, Zarząd Wojewódzki PTTK, Szczecin 1985-86,
• Puszcza Bukowa, miniprzewodnik, Centralny Ośrodek Informacji Turystycznej, Szczecin 1993,
• Nazwy terenowe Kniei Bukowej, w: Ziemia, 1977, s. 133-150, ZG PTTK, Warszawa,
• ponad 50 artykułów w kwartalniku Jantarowe Szlaki (1971-89).

---

Oceń: Wojciech Lipniacki

---