Józef Unszlicht

Polityka i administracja

Józef Unszlicht, znany także pod swoimi pseudonimami „Jurowski” oraz „Technik”, był postacią o wyjątkowym znaczeniu w historii zarówno Polski, jak i Związku Radzieckiego. Urodził się 19 listopada 1879 roku w Mławie, a swoje życie zakończył tragicznie 29 lipca 1938 roku, w miejscu egzekucji Kommunarka, niedaleko Moskwy.

Był on polskim i sowieckim działaczem komunistycznym, który pochodził z rosyjskiej społeczności żydowskiej. Jego życie zawodowe związane było z inżynierią, co podkreśla jego wykształcenie w tej dziedzinie, a także rolę, jaką odegrał w kontekście działań inżynieryjnych w ZSRR.

Unszlicht był osobą aktywną w ruchach społecznych i politycznych, co sprawiło, że jego imię jest pamiętane do dzisiaj w kontekście historii Europy Środkowo-Wschodniej i ruchu komunistycznego.

Życiorys

Józef Unszlicht, polski polityk i rewolucjonista, rozpoczął swoją edukację w Szkole Technicznej im. Wawelberga i Rotwanda. Po roku 1900 dołączył do SDKPiL, a jego działalność polityczna zaczęła się w Krakowie, gdzie jako student organizował dystrybucję „Czerwonego Sztandaru” – ważnego pisma SDKPiL, które trafiało na tereny zaboru rosyjskiego.

W 1906 roku stał się członkiem SDPRR, a w roku 1907 brał udział w V zjeździe tej partii. W latach 1911–1913 był aktywnym członkiem władz SDKPiL w guberni warszawskiej oraz władz okręgowych partii w Łodzi. Jego zaangażowanie polityczne przybrało na sile pod koniec 1911 roku, kiedy stał się liderem grupy „rozłamowców” w SDKPiL, która miała konflikt z Zarządem Głównym tej partii. W wyniku swojej działalności rewolucyjnej był kilkakrotnie więziony (m.in. w X Pawilonie Cytadeli Warszawskiej) oraz zsyłany.

W październiku 1917 roku, reprezentując bolszewików, zasiadł w Radzie Państwowej, znanej jako przedparlament, mającej pełnić funkcję władzy ustawodawczej przed zwołaniem Konstytuanty. Był uczestnikiem przewrotu bolszewickiego (rewolucji październikowej) w Piotrogrodzie oraz członkiem Rewolucyjnej Rady Wojennej. Po przewrocie pracował w Radzie Wykonawczej w Irkucku i w Komitecie irkuckim SDPRR, a na listopadowym zjeździe Rad został wybrany do Centralnego Komitetu Wykonawczego.

Na I Konferencji grup SDKPiL w Rosji również zyskał wpływy, wchodząc w skład władz organizacji. W czasie sporu wewnętrznego dotyczącego podpisania pokoju z Państwami Centralnymi w Brześciu w marcu 1918 r. sprawił, że jego relacje z Leninem stały się napięte. W międzyczasie pełnił funkcje przewodniczącego Kolegium do Spraw Jeńców i Uchodźców (Центральная коллегия по делам пленных и беженцев, Центропленбеж) od kwietnia 1918 roku, a także był członkiem kolegium Ludowego Komisariatu Spraw Wewnętrznych.

Przez cały rok 1918 był współorganizatorem Armii Czerwonej, a od stycznia 1919 roku zaangażował się w działalność CKW grup KPRP w Rosji. Uważał, że CKW, ze względu na swoje „większe doświadczenie rewolucyjne”, powinno kierować pracą partyjną w Polsce. W lutym 1919 roku dołączył do Rady Wojskowo-Rewolucyjnej, w której odpowiadał za sprawy finansowe oraz Wydział Werbunkowy.

W 1919 roku był także członkiem Komitetu Centralnego Komunistycznej Partii Litwy i Białorusi. Organizował oddziały Armii Czerwonej na Litwie i Białorusi, sprawując funkcje komisarza ludowego ds. wojskowych oraz członka Rewolucyjnej Rady Wojennej Litewsko-Białoruskiej Republiki Rad. Dodatkowo zasiadał w prezydium Centralnego Komitetu Wykonawczego Rad Robotniczo-Chłopskiej Republiki Litewsko-Białoruskiej oraz Biura Politycznego KC RKPLiB.

W 1919 roku znał się na strategii przeniesienia rewolucji do Polski przy wsparciu Armii Czerwonej. Uczestniczył w walkach z Wojskiem Polskim podczas wojny polsko-bolszewickiej, a od kwietnia do grudnia 1919 roku był członkiem Rewolucyjnej Rady Wojennej 16 Armii. Od grudnia 1920 do kwietnia 1921 roku zasiadał w Radzie Wojskowo-Rewolucyjnej Frontu Zachodniego pod dowództwem Michaiła Tuchaczewskiego. W trakcie inspekcji frontu został ciężko ranny. W międzyczasie, od 1920 roku, pracował w Biurze Polskim KC RKP, a latem 1920 roku dołączył do Tymczasowego Komitetu Rewolucyjnego w Białymstoku, znanym jako Polrewkom.

W latach 1921–1923 pełnił rolę wiceprzewodniczącego Czeka (przekształconego w 1922 roku w GPU) oraz członka Wojskowej Rady Rewolucyjnej w latach 1923–1925. Był szefem zaopatrzenia Armii Czerwonej i w roku 1924 członkiem Komisji Rewizyjnej WKP(b). W okresie 1925–1930 działał jako zastępca komisarza ludowego spraw wojskowych oraz przewodniczący Rady Wojennej Republiki, a od 1927 roku prowadził paramilitarny Osoawiachim. W latach 1930–1933 był zastępcą przewodniczącego Najwyższej Rady Gospodarki Narodowej, a w latach 1933–1935 przewodził Głównemu Zarządowi Lotnictwa Cywilnego, będąc następnie sekretarzem Rady Związkowej CIK ZSRR.

Był delegatem na IX, X, XII, XIV–XVII zjazd RKP(b)/WKP(b). Podczas wielkiej czystki, 11 czerwca 1937 roku, aresztowano go przez NKWD, oskarżając o współpracę z polskim wywiadem. Mimo stosowania tortur nie przyznał się do winy, co zniweczyło plany jego wykorzystania w procesie pokazowym. 28 lipca 1938 roku skazano go na śmierć przez Kolegium Wojskowe Sądu Najwyższego ZSRR z powodu zarzutów o tworzenie organizacji kontrrewolucyjnej oraz szpiegostwo. Stracony 29 lipca 1938 roku w Kommunarce, został pochowany anonimowo.

Warto również wspomnieć, że odznaczony był Orderem Czerwonego Sztandaru. Jego bratem był Julian Unszlicht, ksiądz, a siostrami: Zofia Unszlicht-Osińska oraz Stefania Brun, żona krytyka literackiego i działacza komunistycznego Juliana Bruna.

Książki

W dorobku Józefa Unszlichta znajduje się wiele istotnych dzieł, które dokumentują ważne okresy w historii Polski i zagadnienia związane z polityką społeczną. Jedną z kluczowych publikacji jest Ustawodawstwo społeczne pod rządami Józefa Piłsudskiego w Polsce, wydana w 1927 roku.

Przypisy

  1. Andrzej Friszke „Państwo czy rewolucja. Polsce komuniści a odbudowanie państwa polskiego 1892–1920” Wydawnictwo Krytyki Politycznej 2020, ISBN 978-83-66586-19-2, s. 206.
  2. Andrzej Friszke „Państwo czy rewolucja. Polsce komuniści a odbudowanie państwa polskiego 1892–1920” Wydawnictwo Krytyki Politycznej 2020, ISBN 978-83-66586-19-2, s. 204.
  3. Andrzej Friszke „Państwo czy rewolucja. Polsce komuniści a odbudowanie państwa polskiego 1892–1920” Wydawnictwo Krytyki Politycznej 2020, ISBN 978-83-66586-19-2, s. 203.
  4. Andrzej Friszke „Państwo czy rewolucja. Polsce komuniści a odbudowanie państwa polskiego 1892–1920” Wydawnictwo Krytyki Politycznej 2020, ISBN 978-83-66586-19-2, s. 192.
  5. Andrzej Friszke „Państwo czy rewolucja. Polsce komuniści a odbudowanie państwa polskiego 1892–1920” Wydawnictwo Krytyki Politycznej 2020, ISBN 978-83-66586-19-2, s. 73.
  6. Nikołaj Iwanow: Zapomniane ludobójstwo. Polacy w państwie Stalina. „Operacja polska” 1937–1938, Znak Horyzont, Kraków 2014, s. 271–273.
  7. Walentyna Najdus „Lewica polska w Kraju Rad 1918–1920” PWN 1971, s. 242.
  8. Walentyna Najdus „Lewica polska w Kraju Rad 1918–1920” PWN 1971, s. 236-240.
  9. Walentyna Najdus „Lewica polska w Kraju Rad 1918–1920” PWN 1971, s. 207.
  10. Walentyna Najdus „Lewica polska w Kraju Rad 1918–1920” PWN 1971, s. 177.
  11. Norbert Michta „Julian Marchlewski – Polska, Naród, Socjalizm” PWN 1975, s. 395.
  12. Centropленбеж / Центрэвак / Главное управление принудительных работ (ГУПР) при НКВД РСФСР.
  13. Stanisław Sławomir Nicieja „Julian – Leszczyński – Leński” Książka i Wiedza 1979, s. 52.
  14. Stanisław Sławomir Nicieja „Julian – Leszczyński – Leński” Książka i Wiedza 1979, s. 48.

Oceń: Józef Unszlicht

★★★★★
Średnia ocena:4.83 Liczba ocen:5