Dom Handlowy w Mławie

---

Opis

Obiekt handlowy w Mławie wyróżnia się imponującą kubaturą wynoszącą 7966 m³. Jego współczesna powierzchnia użytkowa to 1554 m², która podzielona jest na kilka poziomów: piwnica – 430 m², parter – 234 m², I piętro – 460 m² oraz II piętro – 430 m².

Dzięki zastosowaniu nowoczesnych elementów architektonicznych, budynek nawiązuje do stylu międzynarodowego, który jest często przywoływany w kontekście architektury powiatowych Państwowych Domów Towarowych. Na jego charakter wpływają wolna elewacja, pasmowe okna, wnętrza na otwartym planie oraz płaski dach, co pozwala na zastosowanie konstrukcji słupowej. Te aspekty są zgodne z pięcioma punktami nowoczesnej architektury, które przedstawił Le Corbusier.

Obiekt oparty jest na prostokątnym planie, a jego surowa żelbetowa konstrukcja wkomponowana jest w geometryczną fasadę. Obejmuje trzy kondygnacje, każda zwieńczona płaskim dachem. Elewacje są uwolnione od funkcji nośnych i zawierają poziome ciągi okienne. Parter pozostaje w obrysie prostokątnym, podczas gdy pierwsze piętro rozciąga się poza główną bryłę, a drugie powraca do jej kształtu.

Fasady północna i południowa, zachowują się jako boczne, z poziomymi podziałami sąsiadującymi z oknami pierwszej kondygnacji. Natomiast fasady wschodnia i zachodnia są szczytowe, z ciągami okiennymi w centralnej części, które formują nieregularne zakończenia pod względem wizualnym. Parter południowy wyróżniają witryny wystawowe, oddzielone pilastrami, oferując możliwość eksponowania towarów.

Wnętrze budynku zawiera dwie klatki schodowe – wschodnią oraz zachodnią, przy czym zjazd odbywał się po poręczy. Każda kondygnacja oferuje przestrzenie użytkowe bez wewnętrznych podziałów, co sprzyja ich funkcjonalności. Dla poprawy estetyki otoczenia, w pobliskim rejonie, tuż za ulicą Stanisława Wigury, wprowadzono dodatkowy budynek towarzyszący – okrąglak. Charakteryzuje się on niską, parterową konstrukcją na planie koła, z przeszkloną witryną.

Pierwotnie na dachu zamontowano dwa identyczne szyldy – „dom handlowy”, które wzbogacono o podświetlenie neonowe. Większy szyld umieszczono na gzymsie wieńczącym główną elewację, podczas gdy mniejszy znajduje się na osi wejścia od strony zachodniej.

Projekt oświetlenia neonowego, w tym siedmiometrowego, podświetlanego masztu, zaprojektowanego jako „abstrakcyjna dekoracja harmonizująca z nowoczesnym charakterem architektury budynku”, to dzieło Maksymiliana Krzyżanowskiego, jednego z warszawskich neoniarzy.

Historia

Geneza

Państwowe Domy Towarowe, znane pierwotnie jako Powszechne Domy Towarowe, zyskały na znaczeniu podczas Polski Ludowej, stając się symbolem zmieniającego się krajobrazu gospodarczego. Te obiekty handlowe były efektem polityki PZPR oraz deficytu w zakresie powierzchni handlowej, a także odzwierciedleniem nowoczesności, która przybierała różnorodne formy architektoniczne. W początkowej fazie adaptowano przedwojenne budynki, które wcześniej służyły funkcjom handlowym. Nowe projekty przyjmowały klasycyzujące kształty, inspirowane obowiązującą w Polsce estetyką socrealizmu, która dominowała aż do roku 1956.

Rok 1947 to moment otwarcia pierwszych pedetów w takich miastach jak Bielsko-Biała, Gliwice oraz Katowice. Jednak najcenniejsze realizacje architektoniczne pojawiły się na przełomie lat 50. i 60. XX wieku, kiedy to architektura nawiązała do idei modernizmu. Wraz z końcem lat 60. XX wieku zdominowała ją typizacja, co wpłynęło na utratę indywidualności oraz jakości projektów. Pedety, które powstały w tym okresie w stolicach powiatów, stały się niemalże wizytówką nowoczesności w całej Polsce.

W wyniku II wojny światowej Mława straciła blisko 60% swego zasobu zabudowy. W drugiej połowie lat 50. XX wieku zaczęły się pierwsze znaczące inwestycje, a jednym z kluczowych projektów była budowa domu towarowego, który miał na celu nie tylko poprawę warunków lokalowych, ale także miał znaczenie propagandowe. Decyzja o lokalizacji budynku w Śródmieściu, pomiędzy Halą targową a Starym Rynkiem, miała na celu wkomponowanie nowej struktury w historyczny kontekst miasta.

Projekt

Projekt domu towarowego został zainicjowany w 1956 roku przez Stanisława Kolendo, ówczesnego zastępcę kierownika Katedry Projektowania Budynków Przemysłowych na Politechnice Krakowskiej, z pomocą Julisz Żórawski. Wykonawstwo powierzono lokalnemu przedsiębiorstwu budowlanemu Przedsiębiorstwu Budownictwa Terenowego z Mławy. Rozpoczęcie prac miało miejsce na przełomie 1958 i 1959 roku, a oficjalne otwarcie obiektu zbiegło się z marcem 1963 roku.

XX wiek

Otwarcie Domu Handlowego w Mławie w latach 60. XX wieku było dla mieszkańców miasta istotnym wydarzeniem, które przyciągnęło uwagę i zainteresowanie. Obiekt był nowoczesny jak na swoje czasy, oferując wyższy standard usług handlowych, wpisując się w model samoobsługi. Na parterze znajdowały się stoiska z artykułami gospodarstwa domowego i kosmetykami, natomiast piętro pierwsze zajmowały działy odzieżowe: damskie, męskie oraz dziecięce. Specjalne rozwiązania projektowe, takie jak niskie wieszaki oraz gabloty preselekcyjne, umożliwiały klientom łatwy dostęp do towarów, a mało konwencjonalne rozmieszczenie stoisk pozwalało na kompleksowe zakupy.

Dom Handlowy stał się centralnym punktem handlowym w powiecie i jego obecność wpisała się w tożsamość miasta, pojawiając się na licznych pocztówkach oraz zdjęciach z lat 60. i 70. XX wieku. Początkowo należał do sieci Powszechnych Domów Towarowych, a lokalne zarządzanie sprawował Miejski Handel Detaliczny w Mławie. W latach 70. XX wieku obiekt przeszedł przekształcenie w Dom Handlowy Społem, co wiązało się z przejęciem przez Wojewódzką Spółdzielnię Spożywców „Społem” w Ciechanowie oraz późniejsze wejście Powszechnej Spółdzielni Spożywców „Spójnia” w Mławie.

XXI wiek

W kontekście współczesnym, wiele uwagi temu obiektowi poświęcił historyk sztuki i regionalista Ryszard Małowiecki, który zauważył jego unikalność w kontekście architektury powojennej w Mławie. Podkreślił, że Dom Handlowy jest jedną z niewielu realizacji, które wykazują indywidualne podejście do projektowania.

Od 2012 roku układ urbanistyczny z domem handlowym został wpisany do rejestru zabytków nieruchomych województwa mazowieckiego. W 2013 roku obiekt obchodził 50-lecie swojego funkcjonowania, a jego stan techniczny oceniano jako dobry. Niestety, „Handlowiec” zmagający się z typowymi problemami charakterystycznymi dla budowli z tamtej epoki był zaniedbany, z brudem i reklamami na elewacji. W roku 2016 na dachu obiektu zamontowano maszt telekomunikacyjny. Budynek przekształca się, dostosowując do współczesnych rozwiązań, co nie byłoby możliwe bez wcześniejszych przemyślanych koncepcji z lat 50. XX wieku. Wartość rynkowa budynku, według ówczesnego właściciela, systematycznie spadała, a jego sprzedaż w grudniu 2019 roku na nowego właściciela, Karola Roniewicza, przyniosła nie tylko zmianę właściciela, ale również zrewitalizowaną przestrzeń wokół, tworząc nowe możliwości dla lokalnej społeczności.

---

Oceń: Dom Handlowy w Mławie

---